Burzum: een iconisch project in de Noorse black metal scene

Burzum is een van de meest invloedrijke en controversiële projecten uit de Noorse black metal-wereld. Opgericht in 1991 door de muzikant Varg Vikernes, begon het als een soloproject dat diep geworteld is in de undergroundmuziekscene van Noorwegen. Het project combineert elementen van extreme metal met thema's geïnspireerd op Noorse mythologie, natuur en duistere filosofieën. Hoewel Burzum slechts een handvol albums heeft uitgebracht, heeft het een blijvende impact gehad op de internationale metalgemeenschap en wordt het vaak gezien als een symbool van de vroege Noorse black metalbeweging. Voor liefhebbers van Noorse cultuur biedt Burzum een venster op de donkere kant van de hedendaagse muziekgeschiedenis in het land, waar tradities en moderne extremen samenkomen.

De oorsprong van Burzum ligt in de bruisende, maar tumultueuze metalscene van begin jaren negentig in Noorwegen. Varg Vikernes, geboren als Kristian Vikernes in 1973 in Bergen, groeide op in een tijd waarin heavy metal en punk invloeden hadden op de jeugd. Hij begon zijn muzikale carrière in bands als Old Funeral, maar richtte Burzum op om zijn eigen visie te verwezenlijken. De naam 'Burzum' komt uit de taal van de orks in J.R.R. Tolkiens werk, wat 'duisternis' betekent, en weerspiegelt de thema's van isolatie en duisternis die door de muziek heen lopen. Het debuutalbum, simpelweg getiteld Burzum, verscheen in 1992 en werd opgenomen in de beroemde Grieghallen studio in Bergen. Dit album markeerde een keerpunt door zijn rauwe productie, trage riffs en atmosferische soundscapes, die afweken van de snellere thrash metal van die tijd.

In de jaren die volgden, bracht Burzum een reeks invloedrijke platen uit, waaronder Aske in 1993, Det som engang var in 1993 en Hvis lyset tar oss in 1994. Deze albums werden grotendeels in een lo-fi stijl opgenomen, vaak door Vikernes alleen, wat bijdroeg aan de mystiek en authenticiteit. De muziek incorporeert elementen van ambient en folk, met lange, hypnotiserende composities die doen denken aan de uitgestrekte Noorse landschappen. Teksten draaien om anti-christelijke sentimenten, heidense spiritualiteit en een fascinatie voor de Vikingtijd, wat aansluit bij bredere culturele interesses in Noorwegen. Vikernes beweerde geïnspireerd te zijn door oude saga's en runen, en hij gebruikte zijn muziek om een alternatieve kijk op de Noorse identiteit te promoten, weg van de christelijke invloeden die het land eeuwenlang domineerden.

De controverse rondom Burzum is onlosmakelijk verbonden met het persoonlijke leven van Varg Vikernes. In de vroege jaren negentig was Noorwegen getuige van een golf van kerkbranden, waarvan enkele werden gelinkt aan de black metalscene. Vikernes werd verdacht van betrokkenheid bij de brand van de Fantoft stave church in Bergen in 1992, een historisch houten kerkje dat symbool staat voor Noorways middeleeuwse architectuur. Hoewel hij ontkende, gebruikte hij een foto van de uitgebrande kerk op de hoes van het Aske-album, wat de controverse aanwakkerde. In 1993 escaleerden de spanningen binnen de scene toen Vikernes werd gearresteerd voor de moord op Øystein Aarseth, beter bekend als Euronymous van de band Mayhem. Dit incident, dat plaatsvond in Oslo, leidde tot een gevangenisstraf van 21 jaar voor Vikernes. Vanuit de gevangenis bleef hij muziek maken, met albums als Filosofem in 1996, dat postuum werd uitgebracht en wordt beschouwd als een meesterwerk vanwege zijn innovatieve mix van black metal en minimalistische ambient.

Tijdens zijn gevangenschap ontwikkelde Vikernes extreme politieke en ideologische opvattingen, waaronder neonazistische en paganistische ideeën, die hij uitte in geschriften en latere albums. Na zijn vrijlating in 2009 verhuisde hij naar Frankrijk, waar hij nieuwe muziek uitbracht onder de Burzum-naam, zoals Belus in 2010 en Umskiptar in 2012. Deze latere werken verschoven naar een meer folk-georiënteerde stijl, met invloeden uit Noorse volksmuziek en mythologie. Vikernes begon ook een YouTube-kanaal genaamd Thulean Perspective, waar hij zijn gedachten deelde over geschiedenis, survivalisme en kritiek op de moderne samenleving. Dit heeft Burzum een cultstatus gegeven, maar ook geleid tot boycots en debatten over de scheiding tussen kunst en artiest.

De impact van Burzum op de Noorse cultuur reikt verder dan muziek alleen. Het project heeft bijgedragen aan de internationale bekendheid van de Noorse black metalscene, die bands als Emperor, Darkthrone en Immortal voortbracht. In Noorwegen zelf wordt deze scene vaak gezien als een rebelse uitlaatklep voor jongeren in een welvarend, maar soms beklemmend land. Toeristen bezoeken nu plekken als de herbouwde Fantoft stave church of de Helvete-winkel in Oslo, die ooit het epicentrum was van de scene. Burzum heeft ook discussies aangewakkerd over vrijheid van expressie, extremisme en de rol van kunst in de samenleving. Ondanks de donkere associaties, heeft het de interesse in Noorse folklore en geschiedenis gestimuleerd, met verwijzingen naar figuren als Odin en Thor.

Vandaag de dag blijft Burzum een polariserend fenomeen. Vikernes leeft een teruggetrokken leven in Frankrijk en heeft aangekondigd te stoppen met muziek, maar de erfenis leeft voort in talloze bands en fans wereldwijd. Voor wie geïnteresseerd is in de complexiteit van Noorse hedendaagse cultuur, biedt Burzum een fascinerend, zij het controversieel, inzicht in hoe muziek, identiteit en controverse elkaar kruisen in dit Scandinavische land. Het herinnert eraan dat Noorwegen, bekend om zijn fjorden en vrede, ook een broeinest kan zijn voor intense artistieke expressie.