Helvete: de legendarische platenzaak in de Noorse black metal scene

Helvete, wat in het Noors 'hel' betekent, is een naam die onlosmakelijk verbonden is met de vroege dagen van de black metal in Noorwegen. Deze platenzaak in Oslo diende niet alleen als verkooppunt voor obscure muziek, maar groeide uit tot een centraal punt voor een subcultuur die de muziekwereld en de Noorse samenleving diepgaand zou beïnvloeden. Opgericht in 1991 door Øystein Aarseth, beter bekend onder zijn artiestennaam Euronymous, was Helvete meer dan een winkel: het was een broeinest van extremisme, creativiteit en controverse. In dit artikel duiken we diep in de geschiedenis, de betekenis en de blijvende impact van Helvete op de Noorse cultuur.

De oprichting van Helvete vond plaats in een tijd waarin de Noorse metalscene begon te borrelen. Euronymous, gitarist en oprichter van de band Mayhem, opende de zaak in een klein pand aan de Schweigaards gate in Oslo. Het doel was simpel: een plek creëren waar fans van extreme metal platen konden kopen die elders niet verkrijgbaar waren. De winkel specialiseerde zich in black metal, death metal en andere duistere genres, met een assortiment dat imported vinyl, cassettes en merchandise omvatte. Euronymous importeerde veel materiaal uit het buitenland, waaronder zeldzame releases uit Zweden, Finland en de Verenigde Staten. De naam 'Helvete' was een bewuste keuze, geïnspireerd op de satanische en anti-christelijke thema's die de kern vormden van de black metal esthetiek. Het interieur van de winkel weerspiegelde dit: muren beschilderd met occulte symbolen, schedels en posters van bands die de hellepoorten leken te openen.

Wat Helvete uniek maakte, was de rol als ontmoetingsplaats voor een groep jonge muzikanten die later bekend zouden worden als de 'inner circle' van de Noorse black metal. Bands als Burzum, Emperor, Darkthrone en Enslaved kwamen hier regelmatig samen. Euronymous gebruikte de kelder van de winkel als repetitieruimte en opnamestudio, waar hij zijn label Deathlike Silence Productions runde. Dit label bracht enkele van de eerste Noorse black metal albums uit, waaronder Burzums debuut. De sfeer in Helvete was intens: discussies over satanisme, Noorse mythologie en anti-christelijke ideologieën domineerden de gesprekken. Veel bezoekers adopteerden een levensstijl die draaide om extremisme, met corpsepaint (witte en zwarte schmink om een lijkachtig uiterlijk te creëren) en kleding geïnspireerd op middeleeuwse krijgers. Euronymous zelf cultiveerde een imago als leider van deze beweging, en predikte een filosofie van pure haat tegen de gevestigde samenleving en religie.

De jaren 1992 en 1993 markeerden een donkere wending in de geschiedenis van Helvete. De winkel werd gelinkt aan een reeks kerkbranden die Noorwegen schokten. Tussen 1992 en 1996 werden meer dan vijftig kerken in brand gestoken, vaak door leden van de black metal scene. Varg Vikernes van Burzum, een regelmatige bezoeker van Helvete, werd later veroordeeld voor enkele van deze branden, waaronder die van de Fantoft stavkirke, een historisch houten kerkje uit de 12e eeuw. Euronymous zou de branden hebben aangemoedigd, hoewel hij zelf niet direct betrokken was. De media in Noorwegen bestempelden Helvete als het epicentrum van deze 'satanische terreur', wat leidde tot intense publieke verontwaardiging. Politie-invallen en surveillance volgden, en de winkel trok niet alleen fans aan, maar ook journalisten en nieuwsgierigen die de duistere reputatie wilden aanschouwen.

De climax kwam in augustus 1993, toen Varg Vikernes Euronymous vermoordde in zijn appartement in Oslo. De moord was het resultaat van een escalerend conflict over geld, ideologie en leiderschap binnen de scene. Vikernes stak Euronymous 23 keer met een mes, een daad die hij later rechtvaardigde als zelfverdediging. Deze gebeurtenis leidde tot de sluiting van Helvete later dat jaar. De winkel was al onder druk komen te staan door financiële problemen en de negatieve publiciteit, maar de moord was de genadeslag. Na de sluiting werd het pand verlaten, en hoewel er geruchten waren over een heropening, kwam het er nooit van. Vandaag de dag bestaat er geen fysieke Helvete meer, maar de locatie trekt nog steeds toeristen en fans die de geschiedenis willen herbeleven.

Ondanks de controverse heeft Helvete een blijvende erfenis nagelaten in de Noorse cultuur en daarbuiten. Het symboliseert de geboorte van de tweede golf van black metal, die Noorwegen op de kaart zette als bakermat van het genre. Bands die uit deze scene voortkwamen, zoals Dimmu Borgir en Satyricon, bereikten internationaal succes en beïnvloedden talloze artiesten wereldwijd. In Noorwegen zelf leidde de black metal hype tot een bredere discussie over jeugdsubculturen, religie en extremisme. Boeken, documentaires en films, zoals 'Lords of Chaos' uit 2018, hebben de verhalen rond Helvete vereeuwigd, vaak met een mix van feit en fictie. Interessant is dat de Noorse overheid en kerken reageerden met programma's om jongeren te beschermen tegen radicale invloeden, terwijl de muziekindustrie black metal omarmde als exportproduct. Tegenwoordig organiseren festivals als Inferno in Oslo tribute-avonden aan de vroege scene, en musea zoals het Rockheim in Trondheim wijden exposities aan deze periode.

Helvete was ook een reflectie van bredere sociale spanningen in Noorwegen aan het eind van de 20e eeuw. Het land, bekend om zijn welvaart en egalitaire samenleving, worstelde met een generatie jongeren die zich afzetten tegen de conformiteit. De black metal beweging greep terug op Noorse folklore, Vikingen en paganisme als alternatief voor het christendom, dat door sommigen werd gezien als een import uit het buitenland. Euronymous en zijn volgelingen idealiseerden een pre-christelijk Noorwegen, vol mythische helden en duistere rituelen. Dit resoneerde met een gevoel van nationale identiteit, hoewel het vaak uitmondde in destructief gedrag. Onderzoekers hebben gewezen op de psychologische aspecten: veel betrokkenen kwamen uit gebroken gezinnen of worstelden met mentale gezondheidsproblemen, en de scene bood een uitlaatklep voor frustratie.

Vandaag de dag blijft Helvete een fascinerend hoofdstuk in de Noorse geschiedenis. Voor liefhebbers van muziek en cultuur is het een herinnering aan hoe een kleine platenzaak een wereldwijde beweging kon ontketenen. Bezoekers aan Oslo kunnen de voormalige locatie verkennen, nu een onopvallend gebouw, of duiken in de archieven van de Nationale Bibliotheek voor krantenartikelen uit die tijd. Of je het nu ziet als een symbool van artistieke rebellie of een waarschuwend verhaal over extremisme, Helvete belichaamt de duistere kant van de Noorse ziel. Het nodigt uit tot reflectie over de grenzen van expressie en de impact van subculturen op een samenleving.