Myllarguten: de legendarische fiddelaar uit Noorwegen

Myllarguten is een van de meest iconische figuren in de Noorse volksmuziektraditie. Zijn echte naam was Torgeir Augundsson, geboren op 19 juni 1801 in de regio Telemark in het zuiden van Noorwegen. De bijnaam Myllarguten, wat 'de molenaarsjongen' betekent, verwijst naar zijn afkomst uit een molenaarsfamilie in de plaats Sauherad. Hij groeide op in een tijd waarin de Noorse plattelandscultuur rijk was aan orale tradities, dans en muziek, en hij ontwikkelde zich tot een virtuoos op de hardingfele, het traditionele Noorse vioolachtige instrument met resonerende snaren. Myllarguten wordt vaak gezien als een symbool van de Noorse identiteit, vooral in de 19e eeuw toen het land zijn culturele erfgoed herontdekte te midden van politieke veranderingen en de opkomst van het nationalisme.

Zijn vroege leven was doordrongen van de ruige schoonheid van het Noorse platteland. Als kind van arme molenaars werkte Torgeir hard in de molen, maar hij vond al snel troost en plezier in de muziek. Volgens overleveringen leerde hij zichzelf viool spelen door te luisteren naar lokale muzikanten en de geluiden van de natuur, zoals het ruisen van rivieren en de wind door de valleien. Telemark, met zijn diepe fjorden, hoge bergen en geïsoleerde boerderijen, was een broedplaats voor volksmuziek. Hier ontwikkelde zich een unieke stijl van dansmuziek, zoals de gangar en de springar, die Myllarguten later zou perfectioneren. Hij begon op jonge leeftijd op te treden op bruiloften, feesten en markten, waar hij al snel bekend stond om zijn technische vaardigheid en emotionele diepgang. Een anekdote vertelt hoe hij als tiener een viool won in een weddenschap, wat zijn passie verder aanwakkerde.

Gedurende zijn volwassen leven reisde Myllarguten extensively door Noorwegen, van de valleien van Setesdal tot de steden in het oosten. Hij verdiende zijn brood als rondtrekkende muzikant, een beroep dat in die tijd zowel bewonderd als geminacht werd vanwege de associatie met armoede en een losbandig leven. Myllarguten stond bekend om zijn improvisatietalent en zijn vermogen om traditionele melodieën te verrijken met persoonlijke variaties. Hij componeerde talloze stukken, waarvan er vele nog steeds worden gespeeld in de Noorse folkmuziek. Een van zijn beroemdste bijdragen is de verfijning van de slåtter, instrumentale dansstukken die de ritmes van de Noorse volksdansen weerspiegelen. Zijn speelstijl op de hardingfele was uniek: hij gebruikte de resonerende snaren om een hypnotiserend, bijna mystiek geluid te creëren, dat luisteraars deed denken aan echo's uit de bergen. Historici schatten dat hij meer dan 200 melodieën naliet, die via mondelinge overlevering zijn bewaard en later zijn opgeschreven door folkloristen.

Een fascinerend aspect van Myllargutens leven zijn de legendes en verhalen die om hem heen zijn geweven. Hij werd vaak afgeschilderd als een romantische figuur, een soort Noorse troubadour die vocht tegen armoede en sociale vooroordelen. Een bekende anekdote betreft zijn ontmoeting met de beroemde violist Ole Bull, een klassiek geschoolde musicus die Myllarguten in 1849 uitnodigde voor een optreden in Bergen. Tijdens dit concert hield Myllarguten een betoverend duet met Bull, waarbij hij de traditionele folkmuziek vermengde met klassieke elementen. Dit moment symboliseert de brug tussen de volkse en de elitaire cultuur in Noorwegen. Andere verhalen vertellen over muzikale duels met rivaliserende fiddelaars, waarbij Myllarguten steevast als winnaar uit de bus kwam dankzij zijn superieure techniek en charisma. Hij werd ook geassocieerd met bovennatuurlijke elementen; sommigen geloofden dat hij zijn talent had verkregen door deals met mythische wezens uit de Noorse folklore, zoals de fossegrim, een watergeest die vioolspelers kon betoveren.

Ondanks zijn roem leidde Myllarguten een turbulent leven. Hij worstelde met alcoholisme en financiële problemen, wat typerend was voor veel rondtrekkende muzikanten in die periode. Hij trouwde tweemaal en had kinderen, maar zijn nomadische levensstijl maakte een stabiel gezinsleven moeilijk. In zijn latere jaren trok hij zich terug in Telemark, waar hij in armoede leefde tot zijn dood op 21 november 1872. Zijn begrafenis was een bescheiden aangelegenheid, maar na zijn overlijden groeide zijn legende. Folkloristen zoals Rikard Berge verzamelden zijn melodieën en verhalen, die werden gepubliceerd in boeken en hielpen bij de herwaardering van de Noorse volksmuziek tijdens de culturele renaissance van de late 19e eeuw.

De nalatenschap van Myllarguten is nog steeds levendig in Noorwegen. Hij wordt geëerd als een pionier van de Noorse folkmuziek, en zijn invloed is te horen in hedendaagse artiesten die de hardingfele bespelen. Elk jaar vinden er festivals plaats ter ere van hem, zoals het Myllarguten-festival in Telemark, waar muzikanten zijn composities uitvoeren en workshops geven. Er staat een standbeeld van hem in Rauland, en zijn muziek is opgenomen in het Noorse culturele archief. Myllarguten vertegenwoordigt niet alleen muzikale virtuositeit, maar ook de veerkracht van de Noorse plattelandsbevolking. In een tijd waarin Noorwegen zijn onafhankelijkheid nastreefde van Zweden, belichaamde hij de authentieke, ongetemde geest van het volk. Voor liefhebbers van Noorse cultuur biedt zijn verhaal een venster op de rijke tradities van dans, muziek en storytelling die het land definiëren.

Door Myllargutens leven te bestuderen, krijgen we inzicht in hoe individuele talenten de collectieve identiteit kunnen vormen. Zijn melodieën, die nog steeds door valleien galmen tijdens traditionele feesten, herinneren ons eraan dat de Noorse cultuur geworteld is in eenvoud, natuur en gemeenschap. Of je nu een muziekliefhebber bent of geïnteresseerd in geschiedenis, Myllarguten blijft een inspirerende figuur die de ziel van Noorwegen belichaamt.