Varg Vikernes: Een controversiële figuur in de Noorse muziekgeschiedenis

Varg Vikernes is een van de meest polariserende personen uit de moderne Noorse geschiedenis. Geboren als Kristian Vikernes op 11 februari 1973 in Bergen, werd hij later bekend onder zijn artiestennaam Varg, wat 'wolf' betekent in het Noors. Als oprichter van het eenmansproject Burzum speelde hij een sleutelrol in de ontwikkeling van de black metal-scene in Noorwegen tijdens de jaren negentig. Zijn leven is een mengeling van muzikale innovatie, extreme ideologieën en ernstige criminele daden, die de Noorse samenleving diep hebben geraakt. Vikernes' verhaal weerspiegelt bredere thema's in de Noorse cultuur, zoals de spanning tussen traditie, rebellie en nationale identiteit, en het heeft bijgedragen aan internationale discussies over extremisme en muziek.

Vroege leven en opkomst in de muziekwereld

Vikernes groeide op in een middenklassegezin in Bergen, een stad bekend om haar regenachtige klimaat en rijke maritieme geschiedenis. Al op jonge leeftijd ontwikkelde hij een interesse in muziek, geïnspireerd door bands als Iron Maiden en later door de opkomende extreme metalscene. In 1989, op 16-jarige leeftijd, begon hij zijn eigen muzikale project onder de naam Burzum, een woord dat hij ontleende aan de taal van J.R.R. Tolkien, verwijzend naar duisternis. Zijn vroege werk was rauw en atmosferisch, met invloeden uit Noorse folklore en heidense thema's, die hij combineerde met agressieve gitaarriffs en schreeuwende vocalen.

De Noorse black metalscene bloeide op in de vroege jaren negentig, met Oslo en Bergen als belangrijke centra. Vikernes raakte betrokken bij een groep jonge muzikanten die zich afzetten tegen de christelijke dominantie in Noorwegen. Ze zagen zichzelf als verdedigers van de oude Noorse heidense tradities, die volgens hen waren onderdrukt door het christendom sinds de kerstening van het land in de middeleeuwen. Vikernes' muziek, met albums als 'Burzum' (1992) en 'Det som engang var' (1993), werd al snel iconisch. Hij nam alles zelf op in primitieve omstandigheden, vaak in zijn slaapkamer, wat bijdroeg aan de lo-fi esthetiek die black metal kenmerkt. Interessant is dat hij invloeden putte uit Noorse natuur en mythen, zoals verhalen over trollen en Vikingen, die hij verwerkte in zijn teksten en albumhoezen.

Betrokkenheid bij kerkbranden en extremisme

De jaren negentig waren een turbulente periode voor Noorwegen, met een reeks kerkbranden die het land schokten. Vikernes werd een centraal figuur in deze gebeurtenissen. In 1992 brandde de historische Fantoft stavkirke in Bergen af, een houten staafkerk uit de 12e eeuw die symbool stond voor de Noorse middeleeuwse architectuur. Vikernes werd later beschuldigd van betrokkenheid, hoewel hij ontkende de brand te hebben gesticht. Hij gaf echter toe sympathie te hebben voor de daden, die hij zag als een aanval op het christendom en een terugkeer naar heidense wortels.

Deze branden maakten deel uit van een bredere golf van vandalisme, waarbij meer dan vijftig kerken in Noorwegen werden beschadigd of verwoest tussen 1992 en 1996. Vikernes' ideologie, een mix van nationaal-socialisme, Odinisme en anti-christelijke sentimenten, vond weerklank bij een kleine maar radicale groep in de black metalgemeenschap. Hij publiceerde pamfletten en interviews waarin hij zijn opvattingen uiteenzette, vaak verwijzend naar Noorse geschiedenis zoals de Vikingtijd en de strijd tegen de kerstening door koningen als Olav de Heilige. Deze periode leidde tot een mediahype in Noorwegen, waar kranten als Aftenposten en VG de black metalscene afschilderden als een gevaarlijke subcultuur. Vikernes' arrestatie in 1993 voor het bezit van explosieven en wapens markeerde het begin van zijn juridische problemen.

De moord op Euronymous en gevangenisjaren

Een van de donkerste hoofdstukken in Vikernes' leven was de moord op Øystein Aarseth, beter bekend als Euronymous, de oprichter van de band Mayhem en eigenaar van de platenzaak Helvete in Oslo. Op 10 augustus 1993 reed Vikernes van Bergen naar Oslo en stak Euronymous neer in zijn appartement, naar eigen zeggen uit zelfverdediging na een ruzie over geld en ideologische verschillen. De moord schokte de Noorse samenleving en leidde tot een sensationeel proces in 1994. Vikernes werd veroordeeld tot 21 jaar gevangenisstraf, de maximumstraf in Noorwegen op dat moment, voor moord, brandstichting en diefstal van explosieven.

Tijdens zijn gevangenschap in gevangenissen als Ila en later in Tromsø bleef Vikernes productief. Hij schreef boeken over Noorse mythologie, zoals 'Vargsmål' (1997), waarin hij zijn extreemrechtse opvattingen uitdiep. Hij componeerde ook nieuwe muziek, waaronder ambient albums als 'Dauði Baldrs' (1997) en 'Hliðskjálf' (1999), die hij opnam met beperkte middelen in de gevangenis. Deze werken verschoven van pure black metal naar meer atmosferische, keyboard-gebaseerde composities, geïnspireerd door Noorse volksmuziek en middeleeuwse melodieën. Interessant detail: Vikernes leerde zichzelf Noors runenschrift en oud-Noors tijdens zijn opsluiting, wat hij integreerde in zijn werk. In 2009 werd hij voorwaardelijk vrijgelaten na 16 jaar, en hij verhuisde naar Frankrijk, waar hij nu woont met zijn gezin.

Invloed op Noorse cultuur en erfenis

Vikernes' impact op Noorwegen reikt verder dan muziek. Hij heeft bijgedragen aan een hernieuwde interesse in heidense tradities, zoals Ásatrú, een moderne vorm van de oude Noorse religie die in Noorwegen officieel erkend is. Bands als Enslaved en Wardruna, die Noorse folklore verwerken, erkennen indirecte invloeden uit de black metalscene. Echter, zijn extremistische ideeën hebben ook tot controverse geleid; in 2013 werd hij in Frankrijk gearresteerd op verdenking van het voorbereiden van terrorisme, hoewel hij werd vrijgesproken.

In Noorwegen wordt Vikernes vaak gezien als een symbool van de donkere kant van de jeugdcultuur in de jaren negentig. Documentaires zoals 'Until the Light Takes Us' (2008) en boeken over de black metalscene hebben zijn verhaal vereeuwigd. Toeristen bezoeken nog steeds de ruïnes van verbrande kerken, en musea in Oslo en Bergen exposeren artefacten uit die periode. Ondanks zijn controverses blijft Burzum's muziek populair onder fans wereldwijd, met albums die miljoenen streams genereren op platforms als Spotify.

Vikernes runt tegenwoordig een YouTube-kanaal genaamd Thulean Perspective, waar hij praat over survivalisme, Noorse geschiedenis en zijn leven in Frankrijk. Hij heeft afstand genomen van black metal en richt zich op familie en zelfvoorzienend leven. Zijn verhaal herinnert aan de complexe relatie tussen kunst, ideologie en samenleving in Noorwegen, een land dat trots is op zijn vredelievende imago maar ook worstelt met extremen uit het verleden.